ከኢንተርኔት ጋር የተገናኘ አሃዛዊ አገልግሎት አሁን ለእኛ በቂ እውቀት ስላለን ምሁራን እና የኢንዱስትሪ መሪዎች የተጠቃሚዎችን እና የኩባንያዎችን ባህሪ በዲጂታል ሉል ላይ የሚመራውን የሞራል መርሆዎች ዜሮ ማድረግ ጀምረዋል።
ይህ (በአንፃራዊነት) የተረጋጋ የዲጂታል መሳሪያዎች ግንዛቤ በአጠቃላይ ህብረተሰቡ በቅርብ ጊዜ በአንዳንዶቹ የተሰማው ብስጭት በአንዳንዶች ዘንድ በጋራ “ዲጂታል ስነምግባር” እየተባለ በሚጠራ የውይይት ስብስብ ውስጥ ታይቷል።
ታዲያ ዲጂታል ስነምግባር ምንድናቸው?
በእውነቱ፣ ቴክኖሎጂ እየዳበረ ሲመጣ ዲጂታል ሥነምግባር አዲስ ውስብስብነትን ማግኘቱን ቀጥሏል። ሆኖም ተጠቃሚዎች ክርክሩን እንዲቀርጹ እና በመረጃ ላይ የተመሰረተ ምርጫ እንዲያደርጉ ስለሚያስችላቸው አሁን ስላላቸው ሁኔታ አድናቆት ማዳበር አሁንም አስፈላጊ ነው።
በአጭሩ የዲጂታል ስነምግባር የተጠቃሚዎች ራስን በራስ የመግዛት መብት እና ክብር በበይነመረቡ ላይ መከበሩን ለማረጋገጥ የተሰጡ ደንቦች ናቸው። ባህላዊ ስነምግባር በግለሰቦች መካከል ያለውን ግንኙነት የሚመለከት ሲሆን የድርጅት ስነምግባር ደግሞ በኩባንያዎች እና በደንበኞች መካከል ያለውን ግንኙነት የሚመለከት ቢሆንም፣ ዲጂታል ስነ-ምግባር እነዚህን በመስመር ላይ ለሚገናኙ ሁለት (ወይም ከዚያ በላይ) ወገኖች ተግባራዊ ይሆናል።
በዚህ መንገድ ዲጂታል ስነምግባር በመስመር ላይ የሚግባቡ ሁለት ግለሰቦች እንዴት ባህሪ ሊኖራቸው እንደሚገባ፣ ሁለት ኮርፖሬሽኖች የኢንተርኔት ንግድን በኃላፊነት መንፈስ እንዴት መምራት እንዳለባቸው እና ኩባንያዎች ተጠቃሚዎቻቸውን እንዴት መያዝ እንዳለባቸው ይደነግጋል።
የዲጂታል ስነምግባር ገና በጅምር ላይ ነው፣ስለዚህ ለንዑስ ምድብ ተቀባይነት ያላቸው ውሎች የሉም። ለተጨማሪ ዝርዝሮች ግን፣ “የግል ዲጂታል ስነምግባር” እና “የድርጅት ዲጂታል ስነ-ምግባር”ን እንመለከታለን።
የግል ዲጂታል ስነምግባር ምንድን ናቸው?
የግል ዲጂታል ስነምግባር እያንዳንዱ ተጠቃሚዎች በመስመር ላይ የራስን ዕድል በራስ የመወሰን መብትን እንዴት እንደሚያከብሩ ያጠቃልላል።የግለሰቦችን ሥነ-ምግባር ከሚመራው የተለመደ ሥነ-ምግባር ጋር ሲወዳደር ልዩ የሚያደርጋቸው ከኦንላይን መሠረተ ልማት ባህሪ አንጻር ግንኙነቶች ሁልጊዜ ማለት ይቻላል በአንዳንድ የግል ፍላጎት ወይም በሶስተኛ ወገን ይሸምታሉ።
ለምሳሌ፣ በሥጋዊው ዓለም፣ የእርስዎ መገኛ ሌሎች ሰዎችን እንዴት መያዝ እንዳለብዎ ላይ ያለው ተጽእኖ ትንሽ ነው - በሕዝብም ሆነ በግል ንብረት ላይ ይሁኑ፣ የአክብሮት የሚጠበቁ ነገሮች በመሠረቱ ተመሳሳይ ናቸው። በአንፃሩ፣ ከአንድ ሰው ጋር በኢሜልም ሆነ በፌስቡክ እየተገናኙ ከሆነ ለእነሱ ያለዎትን ግዴታዎች በእጅጉ ይለውጣል።
ግን እነዚህ ግዴታዎች በትክክል ምንድናቸው? ተጠቃሚዎች ያለባቸው ተቀዳሚ ግዴታ የራሳቸውን ግላዊነት እና ደህንነት በተመለከተ የሌሎች ተጠቃሚዎችን ምርጫ በሚያስጠብቅ መንገድ መስራት ነው።
ይህ ምን እንደሚያካትተው ግልጽ ምሳሌዎች አሉ። አንድን ሰው "ዶክስክስ" ማድረግ ስህተት ነው፣ ይህም ማለት ሌሎች በአካል ወይም በስነ ልቦና ሊጎዱ የሚችሉበትን ሚስጥራዊ የግል መረጃ (በተለይ የመኖሪያ አድራሻቸውን) ማሳየት ነው።ነገር ግን ይህ መርህ ተጠቃሚዎችን ግልፅ ባልሆኑ ነገር ግን በተመሳሳይ አስፈላጊ መንገዶች ያገናኛል።
ይህን የሚያበራ መተግበሪያ ነው፡ በመስመር ላይ ለማጋራት ካሰቡ በፎቶው ውስጥ ለመሆን ያልፈቀደውን ሰው ማካተት የለብዎትም። በአጠቃላይ የአንድን ሰው ፎቶ ሳይጠይቁ አለማንሳት ጨዋነት ነው፣ ነገር ግን ይህ ማህበራዊ ሚዲያ ወደ ምስሉ ሲገባ አዲስ ገፅታዎችን ይይዛል።
የፎቶ ርዕሰ ጉዳይዎ የማህበራዊ ሚዲያ መገለጫ ባይኖረውም (በተለይ በዚህ ጉዳይ ላይ) ምስላቸውን በመለጠፍ የት እንደሚታዩ የመምረጥ እድል ይነፍጋቸዋል። በተጨማሪም፣ ፊትን በማወቂያ እድገት፣ በይነመረብ ላይ ሰፊ የሆነ የፊት ቅኝት ወደ እውነታ እየተቃረበ ስለሆነ ከምትገምቱት በላይ እያጋለጠሃቸው ነው።
እንደማንኛውም የስነ-ምግባር ዲሲፕሊን፣ አጠቃላይ መግባባት ቢፈጠር ዲጂታል ስነ-ምግባር ምንም አይነት ዕውቀት አይኖረውም። የግል አሃዛዊ ስነምግባር፣ በማራዘሚያ፣ የጦፈ ክርክር አካባቢያቸው አላቸው።ስለ ወቅታዊ የስነምግባር ችግሮች ከመወያየትዎ በፊት፣ ይህ ህክምና ለፍርድ ለማቅረብ ያለመ ሳይሆን በዲጂታል ቴክኖሎጂዎች ዙሪያ ያለውን የሞራል አስተሳሰብ ወቅታዊ ሁኔታ ለመለየት ብቻ እንደሆነ ሊሰመርበት ይገባል።
በፖለቲካዊ ንግግሮች ውስጥ ልዩ ጠቀሜታ ያለው አንዱ ርዕስ አፀያፊ ወይም አደገኛ ሀሳቦችን የሚያራምዱ ሰዎችን ማሸማቀቁ እና ቀጣሪዎቻቸው በእነሱ ላይ እርምጃ እንዲወስዱ ግፊት ማድረግ ተገቢ ነው።
በፖለቲካው መድረክ ውስጥ ያሉ አንዳንድ አክቲቪስቶች ጥላቻ ወይም ለተወሰኑ ቡድኖች አስጊ የሆኑ ሃሳቦችን ያሰራጫሉ ብለው የሚያምኑትን ግለሰቦች የማስወጣት ዘዴን እየተከተሉ ነው። ከዚህ በስተጀርባ ያለው ምክንያት አንድ ሰው ለተወሰኑ ቡድኖች ጎጂ የሆነ አመለካከት ካዳበረ፣ አንድ ሰው በማህበራዊ እና በገንዘብ ነክ መዘዞች ሊደርስበት ይገባል።
ሌላው የክርክር ነጥብ በግላዊ ዲጂታል ገመና ውስጥ ወላጆች የልጆቻቸውን ፎቶ (በተለይ ጨቅላ እና ጨቅላ) በመስመር ላይ መለጠፍ አለባቸው ወይ የሚለው ነው፣ በተፈጥሯቸው ፍቃድ መስጠት አይችሉም።
በዚህ ረገድ የተስተካከለ መስፈርት የለም። አንዳንዶች ወላጆች የልጃቸውን ገጽታ ሊያሳውቁ ይችላሉ ብለው ይከራከራሉ፣ ወላጅነት ወሳኝ የህይወት ወቅት በመሆኑ ወላጆች የመካፈል መብት አላቸው። ሌሎች ደግሞ የአንድ ልጅ ህጋዊ ሞግዚትነት ህጻኑ ምስላቸው መቼ እና እንዴት እንደሚታይ የመምረጥ መብቱ ከብረት የተሸፈነ መብቱ የተለየ መሆን እንደሌለበት አጥብቀው ይናገራሉ።
የድርጅት ዲጂታል ስነምግባር ምንድናቸው?
የሳንቲሙ ተገላቢጦሽ ጎን እና የበለጠ ትኩረት የሚስብበት ቦታ “የድርጅት ዲጂታል ስነምግባር” ነው። በድጋሚ፣ በተግባር በይነመረብ ላይ በሁሉም ቦታ “የግል ንብረት” ስለሆነ፣ እነዚህ የግሉ ዘርፍ ተጫዋቾች በተጠቃሚዎቻቸው ላይ ለመጫን የሚመርጡት ህጎች ብዙ የግላዊነት አንድምታ አላቸው።
የድርጅታዊ ዲጂታል ስነምግባር በዋናነት የሚያጠነጥነው እንደ ማህበራዊ አውታረ መረቦች ስለተጠቃሚዎች ሚስጥራዊነት ያለው መረጃ በሚሰበስብባቸው የመስመር ላይ መድረኮች ልምምዶች ዙሪያ ነው። የመሣሪያ ስርዓቶች የምርት ልምዳቸውን እንዲያቀርቡ ይህ ስብስብ ብዙ ጊዜ አስፈላጊ ነው፣ ነገር ግን በዚህ መረጃ ምን መደረግ እንዳለበት እና ምን መደረግ እንዳለበት ምንም አይነት መጠበቅ የለም።
ኩባንያዎች በተጠቃሚው ከተስማሙ፣ የቱንም ያህል ብልጫ ቢኖራቸው የተጠቃሚ ውሂብን ለመሸጥ የሚፈቅድ ከሆነ በማንኛውም ምክንያት ማንኛውንም ውሂብ ለማንኛውም “አጋር” መሸጥ ምንም ችግር የለውም የሚል አቋም ይይዛሉ። የግላዊነት ተሟጋቾች ይህንን ሲቃወሙ ኩባንያዎች ብዙውን ጊዜ አገልግሎት በነጻ የሚያቀርቡት በሆነ መንገድ ገቢ መፍጠር እንዳለበት እና ተጠቃሚዎች አንድ ነገር በከንቱ ከመጠበቅ የበለጠ ማወቅ አለባቸው ብለው ይቃወማሉ።
የተጠቃሚ ውሂብ በግል የመሳሪያ ስርዓቶች መሸጥ መንግስት ስለዜጎች ሊሰበስበው በሚችለው መረጃ ላይ ህጋዊ ገደቦችን እንዲያሳልፍ በማድረጉ ጉዳዩ ይበልጥ የተወሳሰበ ነው። የመንግስት ኤጀንሲዎች በአብዛኛዎቹ ሁኔታዎች በፍተሻ ማዘዣ ሊያገኟቸው የሚችሉትን ተመሳሳይ መረጃ ማግኘት ይችላሉ፣ ነገር ግን ከህግ ትእዛዝ በጣም ያነሰ የዳኝነት ገደቦችን ያስገድዳል። በዛ ላይ፣ ሌሎች የግል ኩባንያዎች እንደሚያደርጉት በአብዛኛዎቹ ክልሎች ያሉ የመንግስት ኤጀንሲዎች ከዲጂታል መድረኮች መረጃን ከመግዛት አይከለከሉም።
ልክ እንደ ግላዊ ዲጂታል ስነምግባር፣ የኮርፖሬት ዲጂታል ስነምግባር እንዴት የበለጠ ፍትሃዊ ውጤቶችን ማግኘት እንደሚቻል የራሱ የሆነ ንግግር አለው። ብዙ ቀለም ኮርፖሬሽኖችን በተጠቃሚ መረጃ ላይ የሚያደርጉትን በግልፅ እና በግልፅ ሲገልጽ በምሳሌያዊ አነጋገር ፈሰሰ። በአገልግሎት ውል ውስጥ ከመቀበር ይልቅ የመረጃ ፖሊሲዎች በጉልህ መታየት አለባቸው እና በቀላሉ ሊረዱት ይገባል ሲሉ ደጋፊዎች ይከራከራሉ። መርሆው እየተጠናከረ ነው፣ ነገር ግን እሱን የሚያስፈጽሙ ህጎች በሌሉበት እስካሁን በሰፊው አልተተገበረም።
ሌላው ርዕሰ ጉዳይ የአረቦን አማራጮች፣ አገልግሎቶች የተጠቃሚውን ውሂብ ሽያጭ ሙሉ በሙሉ ለመተው ክፍያ እንደሚቀበሉ ቃል የገቡበት፣ የበለጠ የተስፋፉ መሆን አለባቸው የሚለው ነው። በአሁኑ ጊዜ ጥቂት የመስመር ላይ መድረኮች ፕሪሚየም ደረጃዎችን ያቀርባሉ፣ እና እነዚያ እምብዛም ዋስትና የማይሰጡት ከውሂብ ሽያጭ እንደ ሙሉ አማራጭ ነው።
የዲጂታል ስነምግባር በተጠቃሚዎች ላይ የሚጥለው የሞራል ግዴታዎች ምንድን ናቸው?
ከላይ ያሉት ነጥቦች በሁሉም ክፍሎቻችን ላይ በጥሞና ሊታሰብባቸው የሚገቡ ቢሆንም እነዚህን ፅንሰ-ሀሳቦች የዲጂታል ስነምግባርን በተግባር ለመለማመድ ልንወስዳቸው የምንችላቸውን የተወሰኑ እርምጃዎችን ለማዳረስ ይረዳል።
እንደበፊቱ፣ ይህንን ወደ የግል እና የድርጅት ዲጂታል ስነምግባር ጉዳዮች ዳሰሳ እንከፋፍለው። በመስመር ላይ አገልግሎት ከሽምግልና ከሌሎች ሰዎች ጋር በሚያደርጉት ግንኙነት፣ ምርጫዎ በሌሎች ላይ እንዴት ተጽእኖ እንደሚያሳድር ሁልጊዜ ማስታወስ አለብዎት። ልጥፍ ከመፍጠርዎ በፊት፣ ሌላ ሰው ላይ ተጽእኖ ይኖረዋል ወይ የሚለውን እራስዎን ይጠይቁ እና እርስዎ በእነሱ ጫማ ውስጥ ከሆኑ በውሳኔዎ ደህና መሆን አለመሆኑን ይጠይቁ። በመሠረቱ፣ እንደ እውነተኛው ህይወት፣ ወርቃማው ህግ በመስመር ላይ ተፈጻሚ ይሆናል፣ ይህም በመስመር ላይ የሚወስኑት ውሳኔዎች በበይነመረቡ ፈጣን እና አለምአቀፋዊ ተደራሽነት ምክንያት የበለጠ ሊሻሻሉ እንደሚችሉ በማሳሰብ ነው።
ወደ ኮርፖሬት ዲጂታል ስነ-ምግባር ስንመጣ በአንተ ተጠቃሚ ላይ የሚኖረው ግዳጅ ሌሎችን ላለመጉዳት ያን ያህል አይደለም ነገርግን የሚያገናኟቸው አገልግሎቶች እርስዎን እንደማይጎዱ ማረጋገጥ ነው። የመስመር ላይ መድረክን ሲያስቡ መጀመሪያ መጠየቅ ያለብዎት ነገር ገንዘቡን እንዴት እንደሚሰራ ነው። "እሱ ካልከፈሉ, ምርቱ እርስዎ ነዎት" የሚለው አባባል በአጠቃላይ እዚህ ይሠራል. ቀጣዩ ጥያቄ ማንሳት ያለብዎት ኩባንያው የግል መረጃን ከሰበሰበ (እና ምናልባት ያደርጋል)፣ ያንን ኩባንያ በመረጃዎ ያምናሉ? ነው።
